سال يازدهم، شماره اول، پياپي 20، پاييز و زمستان 1400، ص 103ـ120
رزيتا كهريزي/ دانشجوي دکتري حقوق بينالملل عمومي دانشگاه تهران kahrizi@ut.ac.ir
دريافت: 1399/2/10 ـ پذيرش: 1399/6/22
چکيده
پس از جنگ سرد، بهکارگيري کودکان در درگيريهاي مسلحانه افزايش چشمگيري داشته، بهگونهايکه قريب سيصدهزار کودک در هر لحظه در درگيريهاي مسلحانه مشارکت دارند و اين عمدتاً ناشي از ازدياد درگيريهاي مسلحانه غيربينالمللي است. حقوق بينالملل طي چهار دهه اخير سعي در قاعدهمند نمودن بهکارگيري کودکان در مخاصمات غيربينالمللي داشته است. حاصل اين تلاشها پروتکل دوم الحاقي ژنو (1977)، کنوانسيون حقوق کودک (1989)، منشور آفريقايي حقوق و رفاه کودک (1990)، اساسنامه ديوان کيفري بينالمللي (1998)، کنوانسيون 182 سازمان بينالمللي کار (1999)، پروتکل اختياري کنوانسيون حقوق کودک (2000) و اصول و تعهدات پاريس (حقوق نرم) (2007) بوده است. بيشتر اين اسناد حقوقي سن 15 سال را حداقل سن بهکارگيري کودکان ذکر کردهاند، هرچند در کنوانسيونهاي اخير شاهد ارتقاي آن به سن 18 سال ـ البته مشروط به مستقيم بودن نقش کودک يا اجباري بودن بهکارگيري ـ هستيم. با وجود اين، کاستيهاي متعددي، همچون سطح پايين حمايتهاي ارائه شده، تعيين شروط مبهم و قابل تفسير به رأي، غيرقابل اجرا بودن بعضي از شروط حمايتي، توسعه گسسته قواعد حقوقي در شاخههاي گوناگون حقوق بينالملل، و بيتوجهي به عوامل ريشهاي و زمينهساز اين پديده نيز وجود دارند.
کليدواژهها: کودک سرباز، مخاصمات مسلحانه غيربينالمللي، حقوق بشردوستانه، حقوق بشر، حقوق کيفري بينالمللي.