سال يازدهم، شماره اول، پياپي 20، پاييز و زمستان 1400، ص 121ـ138
* محمد ناطقي/ دانشجوي دکتري حقوق عمومي مؤسسة آموزشي و پژوهشي امام خميني(ره) m.nateqi17@gmail.com
محمدرضا باقرزاده/ استاديار گروه حقوق مؤسسة آموزشي پژوهشي امام خميني(ره) bagherzadehfirst@yahoo.com
دريافت: 1399/5/5ـ پذيرش: 1399/9/19
چکيده
نوشتار حاضر به اين پرسش اساسي پاسخ داده که جايگاه و نقش عدالت در حقوق بشر چيست؟ در پاسخ، ديدگاههاي مکاتب مهم حقوقي را درباره نقش عدالت در حقوق بشر بررسي نموده و به اين نتيجه دست يافته است: ديدگاه کساني که اساساً نقش عدالت را انکار، يا کساني که عدالت را هدف عالي و ارزش نخستين ميپندارند، قابل دفاع نيست، بلکه ديدگاه سومي وجود دارد که با توجه به معيارهايي که در مبنا و هدف حقوق بشر دارند، قابل دفاعتر بهنظر ميرسد. طبق اين ديدگاه، ريشه الزامآوري و مشروعيت قوانين حقوق بشر در انطباق با اراده تشريعي حکيمانه الهي و در جهت تأمين اهداف مطلوب است. در اين ميان، عدالت در عين حال که هدف حقوق بشر است، نقش ارزشي متوسط دارد که در جهت ارزشهاي عالي، يعني سعادت جاودان بشر و تقرب وي به خداي متعال مفهوم واقعي پيدا ميکند. بدينمنظور، مقاله حاضر پس از مفهومشناسي، نقش عدالت را در عرصههاي گوناگون حقوق بشر از قبيل «منشأ الزامآوري»، «مبنا و هدف»، «وضع و کشف»، «تفسير و سنجشِ» و «قواعدِ حقوق بشر» بهمثابه دستاوردهاي پژوهش، استخراج و تبيين نموده است.
کليدواژهها: عدالت، حق، حقوق بشر، نظامهاي حقوقي، قانون.