سال دوازدهم، شماره اول، پياپي 22، پاييز و زمستان 1401، ص 53ـ68
بهزاد سيفي
/ استاديار حقوق بين‌الملل، دانشگاه علوم دريايي امام خميني(ره) نوشهر seifyb@yahoo.com
دريافت: 15/05/1400 ـ پذيرش 26/08/1400
چکيده
رژيم بعث عراق با شروع کردن جنگ تحميلي، ضمن وارد آوردن خسارات فراوان به جمهوري اسلامي ايران، مکرراً مرتکب نقض قواعد اساسي حقوق مخاصمات مسلحانه شد. همين امر موجبات مسئوليت بين‌المللي دولت عراق را در پي داشت؛ اما با سرنگوني رژيم بعث عراق و جانشيني دولت فعلي عراق، جبران خسارت جمهوري اسلامي ايران با چالش مواجه شد. با وجود اين، پيامدهاي جانشيني دولت‌ها در زمينۀ مسئوليت بين‌المللي، مطمح‌نظر دکترين حقوق بين‌الملل بوده است. حقوق بين‌الملل اين امر را پذيرفته است که تغييرات سياسي و حکومتي در کشورها تأثيري بر موضوع مسئوليت بين‌المللي و حتي بدهي‌هاي خارجي آنها نخواهد داشت. اين امر در کنوانسيون 1983 وين در زمينة جانشيني دولت‌ها نسبت‌به اموال، اسناد و بدهي‌ها، به‌نحوي پذيرفته شده است. ازاين‌رو لزوم جبران خسارت و ارتباط تنگاتنگ جمعيت و سرزمين با کشور جانشين و عيني بودن حقوق و تعهدات، اقتضا دارد که مسئوليت به دولت جانشين و ادامه‌دهنده منتقل شود. در اين مقاله، ضمن اثبات مسئوليت بين‌المللي دولت عراق در جنگ تحميلي، اثبات مي‌کند که به‌لحاظ حقوقي، دولت فعلي عراق به‌عنوان ادامه‌دهندة دولت قبلي، جانشين رژيم پيشين است و تعهدات و حقوق دولت بعثي طبق اصل جانشيني دولت‌ها، به‌عنوان ادامه‌دهندة دولت قبلي به دولت جديد عراق منتقل مي‌شود. بنابراين دولت ايران مستحق است که خسارت جنگ تحميلي را از دولت فعلي عراق مطالبه کند.
کليدواژه‌ها: مسئوليت بين‌المللي، جبران خسارت، نقض حقوق بشردوستانه، جانشيني دولت.