سال يازدهم، شماره دوم، پياپي 21، بهار و تابستان 1401، ص 7ـ20

* محمدرضا اصغري شورستاني/ استاديار گروه حقوق عمومي، دانشکده حقوق دانشگاه علوم قضايي و خدمات اداري، تهران، ايران
    m.asghari@ujsas.ac.ir
محمدامين ابريشمي‌راد/ استاديار گروه حقوق، دانشگاه سمنان، سمنان،‌ ايران    abrishamirad@semnan.ac.ir
دريافت: 11/08/1399 ـ پذيرش 12/12/1399

چکيده
به موجب «نظريه مسئوليت حمايت»، چنانچه دولت‌ها به هر دليل نتوانند يا نخواهند حقوق شهروندان خود را رعايت کنند، جامعه بين‌الملل در حمايت از شهروندانِ مظلوم، مسئول خواهد بود. مروري اجمالي بر آيات قرآن کريم و سيرة معصومان(ع) نشان مي‌دهد که حمايت از مظلوم و مستضعف به‌عنوان هستة اصلي نظرية مسئوليت حمايت، در انديشة اسلامي پذيرفته شده است. بررسي‌ تطبيقي اين دو رويكرد، بيانگر وجود شباهت‌ها و تفاوت‌هايي بين آنهاست. حمايت از مظلوم و تقدم ارشاد بر خشونت را مي‌توان به‌عنوان وجوه نظري مشترك نظرية مسئوليت حمايت و رويكرد اسلام، در خصوص مسئلة حمايت از مظلوم عنوان كرد. اما رويكرد اين دو مشرب فکري، از نظر گستره و گزاره‌هاي حاكم بر آنها، واجد تفاوت‌هايي بنيادين است: نخست اينکه گسترة حمايت در انديشه اسلامي، بيشتر از گسترة حمايت در «نظريه مسئوليت حمايت» است و محدود به چهار جرم نسل‌کشي، جرايم جنگي، پاکسازي قومي و جرايم عليه بشريت نمي‌باشد، بلکه تا مرز دفاع از فطرت انسان نيز توسعه يافته است. علاوه بر اين، گزاره‌هايي از قبيل متوقف بودن حمايت به درخواست مظلومان و عدم توقف آن، به‌ دستور مراجع بين‌المللي نظير شوراي امنيت، ازجمله گزاره‌هاي اختصاصي دکترين حمايت از مظلوم در انديشه سياسي اسلام است.

کليدواژه‌ها: انديشة سياسي اسلام، حکمراني خوب، حمايت از مظلوم، حيات معقول، مداخله بشردوستانه، مسئوليت حمايت.